Hazırlayan: Dr. Büşra Varman, Dr. Hilal Ecesoy

GUT HASTALIĞI NEDİR , HANGİ SEBEPLERLE OLUR?

Gut hastalığı; vücuda alınan proteinlerin yıkım son ürünü olan ürik asidin eklemlerde kristalleşerek çökmesi ve iltihabi reaksiyona yol açması sonucu oluşan bir hastalıktır. Beslenme alışkanlığı ile ilgili olduğu düşünüldüğünden halk arasında “zengin hastalığı” veya “kralların hastalığı” olarak da bilinir. Ancak her zaman beslenme tek sebep değildir.  

Hipeürisemiye neden olan bazı durumlar;

• Hatalı veya aşırı beslenme 
  • Kırmızı et, sakatat ,
  •  Fruktoz/mısır şurubu ile hazırlanan gıdalar,
  •  Kabuklu deniz ürünleri ,
  •  Kuru fasulye, bezelye gibi baklagiller,
  •  Mantar, kuşkonmaz , ıspanak,  karnabahar gibi sebzeler.
• Kullanılan bazı ilaçlar (aspirin, bazı tansiyon ilaçları, idrar söktürücüler)
• Alkol kullanımı
• Böbrek yetmezliği
• Sedef hastalığı
• Bazı genetik geçişli hastalıklar, enzim bozuklukları
• Kanser ve kanser tedavisinde kullanılan kemoterapi ilaçları 
• Obezite 
• Hipertansiyon…

GUT HASTALIĞININ KLİNİK BELİRTİLERİ NELERDİR?

Gut hastalığının akut atak, ara dönem, kronik tofüslü gut gibi evreleri bulunmaktadır. 

Bu evrelerin özellikleri şöyledir;

Akut atak: Eklemde ani başlayan ağrı, şişlik, kızarıklık ve hareket kısıtlılığı ile kendini gösterir. Genellikle protein ağırlıklı bir akşam yemeğinin ardından sabaha karşı ağrı başlar. Bazen eklemin travmaya uğraması ya da sıkı giyilen bir ayakkabı da atağı başlatabilir. İlk atakta ayak başparmak eklemi en çok tutulan eklem olmakla birlikte ayak bileği, diz gibi eklemler de tutulabilir. Bu dönemde alınan iltihap giderici ilaçlara iyi yanıt verir. Hastalık tedavi edilmese de ortalama 7-10 gün içinde düzelir.  Ancak ağrı şiddeti o kadar fazladır ki tedavisiz beklenmesi imkansızdır. 

Ara Dönem: Şikayetlerin olmadığı ancak kanda hiperüriseminin devam ettiği dönemdir.  Bu dönemin sonunda yeterince doygunluğa ulaşınca ya da tetikleyici bir nedenle (cerrahi operasyon, ani ve şiddetli hastalıklar, travma…) ürik asit tekrar eklemde çöker ve akut atak ortaya çıkar.  

Kronik tofüslü gut: Akut ataklar yeterince tedavi edilmediğinde atak araları sıklaşır, daha çok eklem tutulmaya başlar ve eklem şikayetleri daha uzun sürer.  Ayrıca yumuşak dokuda ve eklem çevresinde de ürik asit kristallerinin birikimine bağlı tofüs denilen yumuşak doku kitleleri olur.  

GUT HASTALIĞININ TANISI NASIL KONULUR?

Kırmızı şiş bir eklemle doktora başvuran hastada kanda ürik asitin ve iltihabi belirteçlerin yüksekliğinin tespit edilmesi gut tanısı açısından yol göstericidir. Ürik asit düzeyinin  -her laboratuvarın referans düzeylerine göre değişmekle birlikte-  erişkin erkeklerde 7,0 mg/dL, kadınlarda ise 6,0 mg/dL’nin üzerinde olması ürik asit yüksekliği yani hipeürisemi olarak yorumlanır.  Ancak atak esnasında ürik asit eklemde biriktiği için kanda normal seviyelerde bulunabilir.  Kesin tanı eklem içi sıvının enjektörle alınıp mikroskopisinde kristallerin görüntülenmesi ile konulur. Ancak bu her zaman mümkün olmayabilir. Yine tutulan eklemin radyolojik görüntülemesi de tanıda destekleyici olabilir. 

GUT NASIL TEDAVİ EDİLİR?

Gut hastalığının tedavisi akut ataklar sırasında ve ataklar arasında farklı şekillerde yapılır.  Akut atak zamanlarında kolşisin gibi iltihap giderici yani antienflamatuar ilaçlar, ataklar arasında ise; eğer ürik asit seviyeleri yüksek seyrediyor veya hasta sık atak geçiriyorsa ürik asit düşürücü ilaçlar verilebilmektedir. Gut hastalığında kullanılan ilaç tedavisi ve süresi kişinin hastalık seyrine, ek hastalıklarına ve yaşına göre ayarlanmaktadır. 

GUT HASTALIĞI TEDAVİ EDİLMEZSE NE OLUR?

Gut hastalığı yeterince tedavi edilmezse eklem hasarına, eklemde hareket kısıtlılıklarına ve deformasyonlara yol açar. Yüksek ürik asit seviyeleri; böbrekte ürik asit taşlarına ve böbrek yetmezliğine, kalp krizine ve inmeye neden olabilir. 

GUT HASTALIĞI İÇİN KORUYUCU ÖNLEMLER VE GUT HASTALARI İÇİN YAŞAM ÖNERİLERİ NELERDİR?

Her ürik asit yüksekliği olan kişi gut hastası olamamakla birlikte ürik asit seviyeleri yükseldikçe gut hastalığı gelişme ihtimali artmaktadır. Bu nedenle ürik asit yüksekliği saptanan kişide ürik asit düşürücü önlemler alınmalıdır. 

• Obez kişiler için kilo verme
• Fruktozlu (meyve şekerli) gazlı içeceklerin azaltılması
• Alkol tüketiminin kısıtlanması
• Kırmızı et, sakatat, kabuklu deniz ürünlerinin tüketiminin azaltılması
• Günlük yeterli sıvı alımı 
• Kolesterol ve trigliserid düzeylerinin normal seviyelerde tutulması
• Düzenli egzersiz (Ağır spordan kaçınma)
• C vitamini,  düşük yağlı süt ürünleri ve sebze ağırlıklı beslenme
• Hekim kontrolünde ürik asit düzeyini yükselten ilaçların değişimi yapılabilir.

Gut herkesi aynı şekilde etkilemez. Bazı insanlar hayatları boyunca bir tek atak geçirirler ve bundan başka hiçbir problem oluşmaz. Bazılarında ise zamanla eklemlerde hasara ve ağrıya yol açan şiddetli kronik ataklar görülür. Gutun kesin kür sağlanan bir tedavisi yoktur ancak iyi bir tedavi ile tamamen hastalık önlenebilir.

Fotoğraflar Dr. Hilal Ecesoy’un kişisel arşivindendir.