Yükseköğretim Kurulu Genel Kurulu'nun 29.08.2012 tarihli toplantısında alınan 2012.18.946 sayılı kararından yola çıkılarak hazırlanmıştır. Yükseköğretim Kurulu Genel Kurulu tarafından yeni kararlar alındığında, bu yeni kararlara uyulacaktır.

BİRİNCİ BÖLÜM 

Amaç, Kapsam, Dayanak, Tanımlar 

Amaç 

Madde 1 – Bu düzenlemenin amacı, bu yönerge kapsamına giren her tür bilimsel araştırma, çalışma, yayın ve etkinliklerde uyulması gereken Bilimsel Danışma Kurulu’nun uyacakları ilkeleri tespit etmektir. 

Kapsam 

Madde 2 – Bu yönerge, 
a) Her tür bilimsel araştırma ve çalışmalar ile gerçekleştirilen bilimsel etkinlikler, desteklenen ve/veya yürütülen bilimsel araştırma-geliştirme projeleriyle ilgili araştırma etiği konularını, 
b) Araştırma sonrasında yapılan tez ve bilimsel yayınlar ile yürütülen bilimsel araştırma-geliştirme projeleriyle ilgili araştırma etiği konularını, 
c) Yurtiçinde ve yurtdışında her çeşit basın, görsel ve işitsel yayın organlarında yayımlanan ya da yayımlanmak üzere gönderilmiş olan her tür yayınla ilgili yayın etiği sorunlarını, 
ç) Biyomedikal araştırmalarda kullanılacak deneklerde ve ekoloji ile ilgili çalışmalarda yapılan etik ihlallerini  kapsar. 

İKİNCİ BÖLÜM 

Bilimsel Araştırma Etiği, Yayın Etiği ve Akademik Değerlendirmelere İlişkin Temel İlkeler 

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler 

Madde 3 – Her çeşit bilimsel araştırmada uyulacak temel ilkeler şunlardır: 
a) Veriler, bilimsel yöntemlerle elde edilir. Bunların değerlendirilmesinde, yorumunda ve kuramsal sonuçların elde edilmesinde bilimsel yöntemlerin dışına çıkılamaz, sonuçlar saptırılamaz, elde edilmemiş sonuçlar araştırma sonuçlarıymış gibi gösterilemez. 
b) İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı tarafından yayımlanan, 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında Yönetmelik hükümleri göz önünde bulundurulur. 
c) Sosyal ve beşeri bilimlerde yapılacak anket ve tutum araştırmalarında katılımcıların rızası alınır. Araştırma, bir kurumda yapılacaksa, katılımcıların rızasından sonra bağlı bulundukları kurumun izni alınır. 
ç) Araştırma ve deneylerin, hayvan sağlığına ve ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir. Çalışmalara başlanılmadan önce gerekli izinler yetkili birimlerden yazılı olarak alınır. Bu çerçevede uluslararası beyanname hükümleri ve Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler ve ulusal mevzuat hükümleri göz önünde bulundurulur. 
d) Araştırmacılar ve yetkililer, yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve uyarmakla yükümlüdür. 
e) Araştırmacılar, kendi vicdanî kanaatlerine göre zararlı sonuçlara ve/veya onaylamadıkları uygulamalara yol açabilecek araştırmalara katılmama hakkına sahiptir. 
f) Yapılacak çalışmalarda, diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve bilgilerin, izin verildiği ölçüde ve şekilde kullanılması, gizliliğine riayet edilmesi ve korunması sağlanır. 
g) Bilimsel araştırma için tahsis edilen imkân ve kaynaklar amacı dışında kullanılamaz. 

Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler 

Madde 4 – Her çeşit bilimsel yayında uyulacak temel ilkeler şunlardır: 

a) Bilimsel araştırmanın tasarlanması, planlanması, yürütülmesi ve yayına hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler, yazar isimleri arasında gösterilemez.

b)Çok merkezli çalışmalarda, isim sıralaması, çalışma başlamadan önce alınan kararlara göre yapılır.

c) Bilimsel yayınlarda bir çalışmadan yararlanırken, bilimsel atıf kurallarına uygun olarak kaynak gösterilir. 
ç) Henüz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya çalışmalar, sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz. 
d) Evrensel olarak tanınan bilim kuramları, bilim alanlarının temel bilgileri, matematik teoremleri ve ispatları gibi önermeler dışında hiçbir çalışmanın tümü veya bir bölümü, izin alınmadan ve asıl kaynak gösterilmeden çeviri veya özgün şekliyle yayımlanamaz. 

Akademik Değerlendirmelere İlişkin Temel İlkeler 

Madde 5 - Her çeşit akademik değerlendirmede uyulacak temel ilkeler şunlardır: 
a) Akademik hayatın bütün aşamalarında, öğretim ve akademik değerlendirmeler bilimsel liyakat kriterlerine göre yapılır. 
b) Akademik ilerleme ve ödül jürilerinde bilimsel liyakat kriterlerinin dışına çıkmak, kişileri kayırmak, bilimsel eleştiri sınırlarını aşarak kişilerin kimlik ve kişiliğine yönelik saldırılarda bulunmak, haksız menfaat sağlamak, sahtecilik, kopyacılık, vb. eylemlerde bulunulamaz. 

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 

Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Eylemler 

Etiğe aykırı eylemler 
Madde 6 – Bilimsel araştırma ve yayın etiğine aykırı eylemler şunlardır: 
a) İntihal : Başkalarının fikirlerini, metotlarını, verilerini, uygulamalarını, yazılarını, şekillerini veya eserlerini sahiplerine bilimsel kurallara uygun biçimde atıf yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi sunmak, 
b) Sahtecilik : Araştırmaya dayanmayan veriler üretmek, sunulan veya yayınlanan eseri gerçek olmayan verilere dayandırarak düzenlemek veya değiştirmek, bunları rapor etmek veya yayımlamak, yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi göstermek, 
c) Çarpıtma : Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek, araştırmada kullanılmayan yöntem, cihaz ve materyalleri kullanılmış gibi göstermek, araştırma hipotezine uygun olmayan verileri değerlendirmeye almamak, ilgili teori veya varsayımlara uydurmak için veriler ve/veya sonuçlarla oynamak, destek alınan kişi ve kuruluşların çıkarları doğrultusunda araştırma sonuçlarını tahrif etmek veya şekillendirmek, 
ç) Tekrar yayım : Bir araştırmanın aynı sonuçlarını içeren birden fazla eseri doçentlik sınavı değerlendirmelerinde ve akademik terfilerde ayrı eserler olarak sunmak, 
d) Dilimleme : Bir araştırmanın sonuçlarını araştırmanın bütünlüğünü bozacak şekilde, uygun olmayan biçimde parçalara ayırarak ve birbirine atıf yapmadan çok sayıda yayın yaparak doçentlik sınavı değerlendirmelerinde ve akademik terfilerde ayrı eserler olarak sunmak, 
e) Haksız yazarlık: Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dâhil etmek, aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dâhil etmemek, yazar sıralamasını gerekçesiz ve uygun olmayan bir biçimde değiştirmek, aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda eserden çıkarmak, aktif katkısı olmadığı halde nüfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dâhil ettirmek, 
f) Diğer etik ihlali türleri: Destek alınarak yürütülen araştırmaların yayınlarında destek veren kişi, kurum veya kuruluşlar ile onların araştırmadaki katkılarını açık bir biçimde belirtmemek, insan ve hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalarda etik kurallara uymamak, yayınlarında hasta haklarına saygı göstermemek, hakem olarak incelemek üzere görevlendirildiği bir eserde yer alan bilgileri yayınlanmadan önce başkalarıyla paylaşmak, bilimsel araştırma için sağlanan veya ayrılan kaynakları, mekânları, imkânları ve cihazları amaç dışı kullanmak, tamamen dayanaksız, yersiz ve kasıtlı etik ihlali suçlamasında bulunmak. 

Bilimsel Danışma Kurulu’nun görevleri 

Madde 7- Yayın Etiği kusurlarını da değerlendiren bir Yayın Etiği Kurulu olarak da çalışacak olan Bilimsel Danışma Kurulu’nun bu alandaki görevleri görevleri şunlardır: 
a) Yayımlanan veya yayın için gönderilen yazılarda tespit edilen veya dikkate sunulan etiğe aykırı eylemleri incelemek, gerektiğinde bilirkişi veya uzman görüşü almak, ilgili kişilerle yazışmalar yapmak, bilgi istemek ve görüş bildirmek, 
b) Bilimsel Danışma Kurulu tarafından doğrudan veya görevlendireceği bilirkişiler / uzmanlar aracılığıyla incelenen dosyalar ile ilgili raporları inceleyerek oluşturacağı sonuç raporunu Kurul Sekreteri aracılığıyla yazılı olarak bir ay içinde Dernek Yönetim Kuruluna sunmak, 
c) Akademik, araştırma ve yayın etiği konularında muhtemel etik dışı eylemleri ortadan kaldırmak için, ilgili birim ya da kurum ve kuruluşlar ile işbirliği yaparak eğitici faaliyetler düzenlenmesini sağlamak üzere Dernek Yönetim Kuruluna önerilerde bulunmak. 

Etik kurullarının toplantı usul ve esasları 

Madde 8- 
1.  Bilimsel Danışma Kurulu, çalışmalarını bizzat yürütür; ancak gerektiğinde alanında uzman bilirkişilerden görüş alınması hususunu Dernek Yönetim Kuruluna sunabilir.

2. Aşağıdaki kişiler etik soruşturmalarda bilirkişi ve uzman olarak görevlendirilemez: 
a) İlgilinin lisansüstü tez danışmanları ve doçentlik jürilerinde görev almış öğretim üyeleri, 
b) İlgilinin kendi üniversitesinde görev yapan öğretim üyeleri, 
c) İlgilinin eşi ve üçüncü dereceye kadar (üçüncü derece dâhil) kan veya sıhrî hısımları, 
ç) İlgili ile aralarında husumet bulunan kişiler. 
3. Konuyla ilgili, bilirkişi atanabilir. Birden fazla bilirkişi atanması halinde her bilirkişi ayrı rapor tanzim eder. 
(4) Bilirkişiler Kurul Sekreteri tarafından dosya kendilerine ulaştığı andan itibaren en geç 15 gün içerisinde konuya ilişkin raporu hazırlayıp yine Kurul Sekreteri’ne elektronik ortamda ya da basılı materyal şeklinde  gönderirler. 
(5) Bilimsel Danışma Kurulu üyeleri,  kendileriyle ilgili veya kendilerinin daha önce birlikte çalışma yaptıkları kişilerle ilgili etik ihlali iddialarında görüş bildiremezler.

Bilimsel Danışma Kurulu’na başvuru ve kurulun çalışma esasları 

Madde9 - (1) Etik ihlal olduğu düşünülerek, Dernek Yönetim Kurulu Başkanlığı’na intikal ettirilen veya bireysel şikâyetlere dayalı olarak Dernek Yönetim  Kurulu Başkanlığına ulaştırılan etik ihlali iddiaları, Dernek Yönetim  Kurulu Başkanlığı isterse, inceleme yapılmak üzere, Bilimsel Danışma Kurulu üyelerine Kurul Sekreteri sekreteri aracılığıyla  iletilir.  Kurul Sekreteri, Bilimsel Danışma Kurulu üyelerinin görevlendirme sırasına göre, görevli olan kişiyi de ayrıca belirtir.
(2) Her başvuru için Kurul Sekreteri tarafından, ayrı bir dosya açılır.
(3) Hakkında etik ihlali iddiası bulunan kişiden iddialara ilişkin olarak savunma ve gerekli bilgi ve belgeler sorumlu üye tarafından istenir. İlgili kişiler, Bilimsel Danışma Kurulu’nun  bu yöndeki isteğinin kendilerine ulaştığı tarihten itibaren onbeş gün içerisinde yazılı savunmalarını vermedikleri takdirde, diğer bilgi ve kanıtlara dayalı olarak sorumlu üyenin hazırladığı rapor göz önüne alınarak, karar verir. Kurul, gerekli gördüğü hallerde savunmayı sözlü olarak da alabilir. 
(4) Hazırlanan raporlar, ilgili Bilimsel Danışma Kurulu üyeleri arasında tartışmaya açıldıktan sonra oylanır ve kesin rapor kurul üyelerince imzalanır. Karara muhalif kalan üye karşı oy gerekçesini yazmak zorundadır. İnceleme sonuçlarını içeren kurul kararları Kurul Sekreteri tarafından Dernek Yönetim Kurulu Başkanlığına sunulur. Etik ihlali saptanan kişilerle ilgili olarak Kurulca düzenlenen rapor konusunda Dernek Yönetim Kurulu gerekli işlemleri başlatır. 
(5) Başka kuruluşlarca yapılmış ya da yapılmakta olan inceleme ve soruşturmalar, bu düzenleme kapsamında yapılacak etik ihlali incelemelerine engel oluşturmaz. 
(6) Bilimsel Danışma Kurulu üyelerinin, uzman ve bilirkişilerin yaptıkları soruşturmayla ilgili edindikleri bilgi ve belgeler, sadece Dernek Yönetim Kurulu tarafından açıklanabilir.

Gizlilik 
Madde 10 – Bilimsel Danışma Kurulu’nun kararları, genel düzenlemeler dışında gizlidir. Bilimsel Danışma Kurulu’nun  tespitleri hakkında bu yönergede belirtilen kişi ve kuruluşlar ile başvuru sahibinden başkasına Dernek Yönetim Kurulu dışında hiç kimse bilgi veremez. 

Yeniden inceleme 

Madde 11 Bilimsel Danışma Kurulu’nca incelenen bir eser hakkında aynı iddialarla yapılan mükerrer başvurular dikkate alınmaz. 

Etik ihlallerine ilişkin kayıtlar 

Madde 12- Yukarıda sayılan etik ihlal türlerinden birini gerçekleştirdiğine karar verilen kişilere ilişkin karar ve belgeler DernekYönetim Kurulu Başkanlığı tarafından gizlilik ilkesine riayet edilmek suretiyle uygun bir şekilde dosyalanıp saklanır. 

Yürütme 

Madde 20 – Bu Yönerge hükümlerini Dernek Yönetim Kurulu Başkanı yürütür.